انسداد کانال نخاعی

​

انسداد کانال نخاعی | دلیل اصلی دردهای فزاینده در پایین تنه

 

​

 

انسداد کانال نخاعی یکی از رایج ترین بیماری های اسکلتی است که اصولا در سنین بالا بروز می کند و مشکلات متعددی را برای مبتلایان ایجاد می کند، برای درک و شناخت بهتر این عارضه با ما همراه باشید.

دکتر قاسم اسحاقی – ستون فقرات ما برای اینکه بتوانیم خم و راست شویم و در جهات مختلف حرکت کنیم، یکپارچه درست نشده است، بلکه مانند دانه‌های تسبیح تکه تکه درست شده است و سپس به هم متصل شده است.

هر مهره با مهره بالایی توسط سه ساختمان به هم متصل می شود. یکی در جلو که دیسک نام دارد و دو ساختمان در عقب که فاست facet یا مفاصل مهره‌ها نام دارد.

این ساختمان‌ها توسط لیگامان هایی محکم به هم متصل می شوند به طوری که ما می‌توانیم به جلو و عقب و طرفین حرکت کنیم خم شویم بدون اینکه مهره های ما جابجا شوند.

بنابراین بین هر دو مهره یک سوراخ وجود دارد که سوراخ بین مهره ای نامیده می‌شود و از داخل این سوراخ یک ریشه عصبی خارج شده که به اندام‌های تحتانی می رود و باعث حرکت عضلات می شود.

در عده ای از افراد جامعه این فاست‌ها یا مفاصل های پشت مهره بیش از حد رشد می کنند و در نتیجه جا برای ریشه عصبی تنگ می شود. به این بیماری را انسداد کانال نخاعی می گویند.

انسداد کانال نخاعی یعنی سوراخ هایی که عصب از درون آنها خارج می شود به دلایل نا معلومی تنگ میشود. انسداد کانال نخاعی باعث فشار روی عصب و در نتیجه ایجاد درد و بی حسی میشود، که به قسمت تحتانی کمر، باسن و پاها کشیده می شود.

​

 

گزینه های درمانی برای انسداد کانال نخاعی شامل داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی و تزریق استروئید است. پزشکان ممکن است جراحی را برای مبتلایان به انسداد کانال نخاعی حاد توصیه کنند.

بیماران مبتلا به انسداد کانال نخاعی مدتی پس از ایستادن یا راه رفتن دچار درد شدید و افزایش یابنده در ناحیه باسن، ران و عضلات ساق پا در یک طرف یا دو طرف می شوند. انسداد کانال نخاعی می تواند منتشر باشد.

انواع انسداد کانال نخاعی چیست ؟

انسداد کانال نخاعی را به انواع مختلفی تقسیم کرده‌اند، از لحاظ محل، انسداد کانال نخاعی را به سه دسته تقسیم می کنند.

1. نوع مرکزی
2. نوع محیطی
3. نوع تنگی سوراخ بین مهره ای.

هم از لحاظ بالینی و هم از لحاظ ام آر آی، هر کدام از این سه نوع تنگی علائم متفاوتی دارند. اما در بیماران پیشرفته معمولاً هر سه قسمت تنگ می‌شوند.

بیماران مبتلا به انسداد کانال نخاعی مرکزی معمولاً به صورت لنگش متناوب مراجعه می کنند یعنی بیمار بعد از مدتی ایستادن یا راه رفتن دچار خستگی پاها می شود و عملاً نمی‌تواند به راه رفتن ادامه دهد و مجبور است چند دقیقه استراحت کند.

سپس به راه رفتن خود ادامه دهد. بیماران مبتلا به انسداد کانال نخاعی محیطی علائم درد ریشه عصبی و هم درجاتی از لنگش متناوب را نشان می دهند.

بیماران مبتلا به نوع سوم انسداد کانال نخاعی، یعنی تنگی سوراخ عصبی که در آنها فقط سوراخ عصبی تنگ می شود به صورت درد شدید تیر کشنده در اندام تحتانی است که علائم آنها شبیه علائم پارگی دیسک کمر است و لنگش متناوب معمولاً ندارند.

 

​

 

عوامل انسداد کانال نخاعی

۱- افزایش سن :

اصولاً با افزایش سن افراد دچار انسداد کانال نخاعی می شوند. زیرا مفصلهای پشت ستون مهره‌ها که فاست facet نامیده می‌شوند دچار ساییدگی و در نتیجه خارج شدن از شکل طبیعی و در واقع دچار بزرگ شدن فاست‌ها می شوند.

زیرا با افزایش سن عضلات ما تحلیل می روند، لیگامان های ما شل می‌شوند و در نتیجه به فاست‌ها فشار بیشتری می آید و ناپایدار و لق می شوند.

فاست‌ها برای جبران این فشار و ایجاد پایداری در ستون مهره‌ها و جلو گیری از لق شدن ستون فقرات مجبورند سطح تماس خود را زیاد کنند. یعنی مجبورند بزرگتر شوند تا بتوانند فشار وزن ما را تحمل کنند و همین باعث انسداد کانال نخاعی می شود.

۲- ژنتیکی :

در عده ای از افراد قطر کانال نخاعی کوچکتر از افراد عادی جامعه است.

۳- شغل های سنگین :

قاعدتاً کسانی که شغل هایی دارند که کمر آنها هنگام کار به مقدار زیاد و به تعداد زیاد حرکت می کند، مثل شغل هایی که مستلزم خم شدن به طرف چرخیدن می باشد.

۴- وراثتی :

کسانی که در خانواده افراد نزدیک آنها مانند پدر مادر و یا خواهر و برادر آنها دچار انسداد کانال نخاعی هستند. قاعدتاً ستون فقرات این افراد شبیه اقوام نزدیک آنهاست.

۵- بیمارهای مادرزادی :

مانند آکندروپلازی‌ها این افراد دچار کوتاهی دست و پا هستند و سر بزرگی دارند و مستعد انسداد کانال نخاعی هستند. زیرا کانال نخاعی انها قطر کمی دارد. بعد از سنین ۳۰ سالگی دچار علائم انسداد کانال نخاعی می شوندانجام ام آر آی است.

6- بیماری های روماتیسمی :

مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث می‌شوند که فرد مستعد انسداد کانال نخاعی بشود. زیرا در این بیماری‌ها مفاصل ستون مهره‌ها یا فاست دچار التهاب می‌شوند و همین التهاب باعث افزایش رشد آنها می شود.

راه های تشخیص انسداد کانال نخاعی چیست ؟

اولین راه تشخیص انسداد کانال نخاعی، گرفتن شرح حال از بیمار است. اینگونه بیماران معمولاً علائم لنگش متناوب دارند. یعنی بیمار پس از مدتی راه رفتن دچار خستگی گزگز و خواب رفتگی و درد در اندام های تحتانی و کمر می شود.

پس از چند دقیقه نشستن و استراحت کردن بهبود پیدا می‌کند و سپس به مسیر خود ادامه می دهد. در معاینه فیزیکی این بیماران معمولاً ضعف عضلانی دیده نمی شود.

علت آن است که انسداد کانال نخاعی یک بیماری مزمن است و در طی سالها به وجود می آید. به همین جهت بیماران از گزگز سوزش و خواب رفتگی و سر شدن اندام های تحتانی شکایت دارند و درد در در مرحله دوم قرار دارد.

اما مهمترین راه تشخیص انسداد کانال نخاعی انجام ام آر آی است و سپس ام نوار عصبی و عضلانی یا EMG که درگیری مزمن ریشه های عصبی را نشان می‌دهد.

روش های درمانی انسداد کانال نخاعی چیست ؟

برای درمان انسداد کانال نخاعی اصولاً چهار راه وجود دارد یکی استفاده از داروهای ضد التهاب و دیگری انجام فیزیوتراپی و مانیپولاسیون طب سوزنی و سوم تزریق های داخل ستون مهره‌ها و چهارم عمل جراحی ستون مهره هاست.

قاعدتاً بهترین و ماندگار ترین شیوه درمان عمل جراحی است. اما قبل از انجام عمل جراحی لازم است برای بیمار درمان های ساده تر که در بالا شرح داده شد انجام شود.

در صورت عدم پاسخ به درمان های ساده تر عمل جراحی برای بیمار توصیه می شود. عده زیادی از این بیماران با درمان های غیر جراحی که در بالا شرح داده شد خصوصاً با تزریق های داخل ستون مهره‌ها پیدا می‌کنند.

انجام درمانهای غیر جراحی در بیماران توصیه می شود که علائم عصبی ندارند. قاعدتا اگر بیماری مشکلات کنترل در ادرار و مدفوع دارد یا پای بیمار هنگام راه رفتن روی پاشنه یا پنجه پا ضعیف باشد.

از همان اول درمان جراحی توصیه می شود. زیرا بیمار زمان را از دست می‌دهد و ممکن است علائم عصبی غیر قابل جبران پیدا کند.

 

​

 

انواع جراحی انسداد کانال نخاعی چیست؟

برای انسداد کانال نخاعی چندین روش جراحی می توان پیشنهاد کرد.

یکی استفاده از آندوسکوپ است که در موارد محدود برای بیمارانی که دچار انسداد کانال نخاعی هستند می توان این عمل را انجام داد. که اصطلاحاً عمل های کم تهاجمی نامیده می‌شوند.

۲- عمل های جراحی با استفاده از لوله های مخصوصی است که مانند آنتن رادیو از قطر کم شروع شده و به تدریج قطر آنها زیاد تر ختم می شوند تا یک لوله به قطر حدود ۱۸ میلیمتر در مقابل کانال نخاعی قرار می‌گیرد و سپس کانال نخاعی با دریل گشاد می شود.

۳- عمل جراحی بعدی عمل جراحی کلاسیک انسداد کانال نخاعی که عمل جراحی باز می باشد و بدون وسیله گذاری انجام می شود. در این نوع عمل در این نوع کانال نخاعی گشاد می شود و و سیله‌ای در ستون مهره های بیمار قرار داده نمی شود.

۴- آخرین نوع، جراحی عمل جراحی باز با وسیله گذاری است. هنگام عمل جراحی برای رفع تنگی مقداری از فاست های بیمار را بردارند و عملاً این فاست‌ها رشد زیاد پیدا کردند تا ستون مهره‌ها پایداری پیدا کند و لق نشود.

بنابرین برای جلوگیری از لیز خوردگی مهره در آینده عده‌ای از جراحان از پیچ و مهره در کمر بیمار چه استفاده می‌کنند و پس از رفع فشار یا دکامپرشن ریشه‌های عصبی مهره‌ها را با پیچ و میله به یکدیگر وصل می‌کند و با پیوند استخوانی آنها را جوش می دهند تا از لقی آنها در آینده جلوگیری کند.

علائم انسداد کانال نخاعی چیست؟

1.  درد در ناحیه کمر
2. درد و سوزش که از باسن شروع می شود و به پشت ران و ساق با ادامه امتداد پیدا می کند. ( در مسیر عصب سیاتیک) درد سیاتیک ممکن است در هر دو اندام تحتانی یا فقط در یک اندام تحتانی ایجاد شود.
3. خواب رفتگی اندام های تحتانی(پاها)،
4. سوزن سوزن شدن اندام های تحتانی (پاها)،
5. گرفتگی یا کرامپ یا اسپاسم عضلانی اندام های تحتانی (پاها)،
6. ضعف و ناتوانی و ضعیف شدن نیروی اندامهای تحتانی ( پاها)
7. از دست دادن احساس پا.
8. ضعف در پاها که معمولا فرد نمی تواند انگشتان و مچ پای خود را به طرف بالا بیاورد و روی پاشنه پا راه برود که این حالت را پای افتاده یا دراپ فوت Drop foot می گویند.
9. ضعف عضلات پا به طوری که فرد نمی تواند روی پنجه های پا راه برود.

زندگی با انسداد کانال نخاعی

تنگی نخاعی بیماری افراد مسن است، یعنی بیماری افرادی است که بالای ۶۰ سال دارند. به عبارت دیگر بیماری افراد بازنشسته است.

این بیماری طیف های گسترده ای دارد و می‌تواند از تنگی خفیف تا تنگی های بسیار شدید باشد. این بیماری میتواند علائم مبهم مانند خواب رفتگی های جزئی اندام های تحتانی تا علائم شدید عصبی و مانند فلج شدن اندام‌ها و بی اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد کند.

بیماری انسداد کانال نخاعی چون به طور مزمن و در طی سالها به مقدار کم و به تدریج بوجود می آید، معمولاً علائم پر سر و صدایی ندارد.

ولی از آنجایی که افراد مسن لازم است یا برای سلامتی قلب و عروق پیاده روی کنند، عملاً زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.

زیرا اینگونه بیماران تمایل دارند کارهای خود را نشسته انجام دهند و تمایلی به انجام ورزش و پیاده روی و راه رفتن ندارند و همین باعث می شود که پدیده پیری در واقع در آن‌ها سریعتر پیشرفت کند.

نکته مهم در زندگی با تنگی کانال نخاع این است که این بیماری چقدر کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد، قاعدتا اگر بیمار می‌تواند به پیاده‌روی خود بپردازد و زندگی قابل قبولی داشته باشد.

درمان های غیر جراحی کافی است ولی اگر بیمار نتواند راه برود و کیفیت زندگی خوبی نداشته باشد یا هنگام راه رفتن به علت اختلال در تعادل دچار سقوط‌ها و زمین خوردگی های مکرر شود صلاح است مورد عمل جراحی قرار گیرد تا بتواند باقیمانده عمر خود را با کیفیت خوبی سپری کند.

آیا می توان از تنگی کانال نخاع پیشگیری کرد؟

واقعیت آن است که تمام بیماری هایی که ما مبتلا می شویم جنبه های ژنتیکی دارد، یعنی استعداد آن را داریم. ولی می‌توان زمان بروز این بیماری‌ها و شدت بروز آنها را با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی ستون مهره‌ها تغییر داد.

اولین قدم این است که ببینیم انسداد کانال نخاعی چگونه به وجود می آید؟ انسداد کانال نخاعی تابع قانون های بیومکانیک میباشد. یعنی وقتی ستون مهره‌ها لقی های کمی شود فاست یا مفاصل ستون مهره‌ها رشد بیش از حد پیدا می کنند تا جلوی لقی را بگیرند.

علت لق شدن ستون مهره‌ها چیست ؟ علت لق شدن ستون مهره‌ها برداشته شدن حمایت عضلانی و نیز خراب شدن لیگامان‌ها می باشد. بنابراین هنگام و کار و زندگی باید مواظب این دو عنصر مهم باشیم.

برای تقویت عضلات باید ورزش مناسب کنیم و شغل مناسب داشته باشیم. قاعدتاً فردی که توانایی بدنی یک شغل سنگین را ندارد وقتی کار میکند عضلات وی دچار فرسودگی و خستگی میشوند و در نتیجه لیگامانهای دچار خرابی و از دست دادن خاصیت کشسانی و پارگی می شود و فرد مستعد لقی می شود.

بنابراین یکی از کارهایی که باید بکنیم این است که از انجام کارهای سنگین خودداری کنیم که خوشبختانه امروزه انسان با اختراع ماشین های مختلف این کار را انجام داده است.

صد سال یا دویست سال قبل بسیاری از کارها با دست انجام می‌گرفت. مثلاً نجار‌ها یا آهنگران برای بریدن چوب یا آهن از اره دستی استفاده می‌کردند، ولی امروزه وسایل برقی این کار را انجام می‌دهند.

در افراد کارگر و صنعت گر بلند کردن اجسام سنگین قاعدتاً باعث خستگی و فرسودگی عضلات و شل شدن و پاره شدن لیگامان می شود و بالعکس در کارمندان و پشت میز نشین‌ها و مدیران و افرادی هم که کار سنگین ندارند در صورتی که ورزش نکنند.

عضلات و لیگامان‌ها چون استفاده نمی شوند به تدریج کوتاه می شوند لیگامان‌ها علاوه بر کوتاه شدن خاصیت کشسانی خود را از دست می‌دهند در نتیجه ستون مهره‌ها مستعد لقی می شود.

بنابراین تا اینجا دو اصل مهم در مورد پیشگیری از انسداد کانال نخاعی که یکی از عبارت است از انجام حرکات ورزشی و نرمش های حساب‌شده و کارهای بدنی مناسب.

دوم جلوگیری از بی حرکتی ستون مهره‌ها و از دست دادن توده عضلانی و از دست دادن و جلوگیری از کوتاه شدن عضلات و لیگامان‌ها با استفاده از ورزش و نرمش های صبحگاهی و آمادگی بدنی بیان شد.

​

انسداد کانال نخاعی اگر درمان نشود چه می شود؟

در پزشکی اصطلاحی داریم به نام سیر طبیعی بیماری ها. یعنی بیمارانی که به دلایلی درمان نمی‌کنند را تحت نظر می‌گیرند، تا ببینند که چه اتفاقی در آینده برای آنها می‌افتد.

در مورد انسداد کانال نخاعی نیز سیر بیماری توسط دانشمندان مطالعه شده است. به طور کلی انسداد کانال نخاعی در نصف موارد بیماری بدی نیست و باعث فلج اندام‌ها یا بی اختیاری ادرار و مدفوع نمی شود.

ولی در حدود ۲۵ درصد موارد انسداد کانال نخاعی باعث فلج اندام‌ها یا بی اختیاری ادرار و مدفوع می شود. اصولا انسداد کانال نخاعی را توصیه می کنیم که مورد درمان صحیح قرار دهند.

ولی اگر انسداد کانال نخاعی درمان نشود پس از مدتی درد بیمار و راه رفتن بیمار کاهش پیدا می کند. زیرا همانطور که میدانیم انسداد کانال نخاعی یا با علائم درد مراجعه می کنند یا با لنگش متناوب.

یعنی بیمار مبتلا به انسداد کانال نخاعی پس از مدتی ایستادن و یا پس از مدتی راه رفتن دچار خواب رفتگی و گزگز و مورمور یا عدم توانایی در راه رفتن می شود.

بنابراین اکثر بیمارانی که دچار انسداد کانال نخاعی هستند عملاً در حالت نشسته زندگی می کنند. اصولا انسداد کانال نخاعی با گذشت زمان خوب نمی‌شود.

اما درد بیماران انسداد کانال نخاعی ممکن است به علت از بین رفتن ریشه های حسی عصب کاهش پیدا کند ولی ممکن است علائم عصبی بیماران پیشرفت پیدا کند.

بنابراین توصیه می کنم که کلیه بیمارانی که دچار انسداد کانال نخاعی هستند به پزشک مراجعه کنند تا مورد درمان صحیح قرار گیرند.

خصوصاً که هر سال سن بیماران مبتلا به انسداد کانال نخاعی افزایش پیدا می‌کند و این بیماران معمولاً مسن هستند و ممکن است پس از مدتی زمان طلایی را از دست بدهند و عملاً عمل جراحی باعث خطرات زیاد برای آنان شود و سودی هم برای آنها نخواهد داشت.

   منبع : ایران کازمد . 

​